15 września br. Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił w Sejmie Informację o działalności za ubiegły rok wraz ze stanowiskiem sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Jakie sprawy z zakresu działalności architekta podejmował Rzecznik? Otóż nie jest ich wcale mało. RPO w 2016 r. zajmował się np. zakresem uprawnień kontrolnych nadzoru budowlanego, kwestią zgodności z Konstytucją ograniczania uprawnień budowlanych na mocy rozporządzenia, a także wciąż obecnymi w wielu budynkach użyteczności publicznej barierami architektonicznymi (informacja RPO dostępna tu).

Rzecznik wystąpił do Naczelnego Sądu Administracyjnego z pytaniem prawnym w sprawie rozbieżności interpretacyjnych dotyczących możliwości kontrolnych nadzoru budowlanego. Czy właściwe organy mogą kontrolować wyłącznie te kategorie robót i obiektów budowlanych, które objęte są zgłoszeniem lub pozwoleniem na budowę, czy wszystkie kategorie robót i obiektów? Funkcjonują tu dwie rozbieżne linie orzecznicze. W przekonaniu Rzecznika nadzór budowlany powinien posiadać kompetencje do kontrolowania wszystkich robót budowlanych. NSA podjął uchwałę, zgodnie z którą nadzór kontrolować może wszystkie przedsięwzięcia, które są niezgodne z przepisami prawa lub spowodować mogą niebezpieczeństwo ludzi lub mienia (uchwała NSA z 3 października 2016 r., sygn. akt II OPS 1/16).

Czy można ograniczyć zakres uprawnień budowlanych w drodze rozporządzenia? RPO przystąpił do postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosku Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa (sprawa z połączonych wniosków Izby i RPO). Zgodnie z art. 16 pkt 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, minister właściwy do spraw budownictwa, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego, określi w drodze rozporządzenia ograniczenia zakresu uprawnień budowlanych. Na podstawie tego przepisu Minister wydał rozporządzenie z 11 września 2014 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, które określa m.in. zakres uprawnień w specjalności architektonicznej bez ograniczeń oraz w ograniczonym zakresie. Kluczowe dla sprawy ma znaczenie art. 65 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Ograniczenie tej wolności może nastąpić jedynie w drodze ustawy. Dodatkowo Rzecznik podkreślił, że zawód architekta oraz inżyniera budownictwa są zawodami zaufania publicznego, co dodatkowo przemawia za koniecznością uregulowania całości materii uprawnień zawodowych w drodze ustawy. W przekonaniu Rzecznika aktualny stan prawny stoi w sprzeczności z art. 65 ust. 1 Konstytucji. Czekamy więc na rozstrzygnięcie Trybunału. Sprawa jest tym bardziej ciekawa, kiedy zdamy sobie sprawę, że w nowym projekcie ustawy o architektach kwestia ta przedstawia się analogicznie. W projekcie umieszczono delegację do wydania przez ministra przepisów określających ograniczenia w zakresie uprawnień. Z całością dokumentacji w postępowaniu przed TK można zapoznać się TU.

Jak co roku, tak i w 2016 r. zgłaszano do biura Rzecznika sprawy związane z niedostosowaniem budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Wciąż wielki problem stanowi brak urządzeń dla osób mających problemy w poruszaniu się. Wiele z takich problemów przezwyciężyć można dzięki kreatywności architektów. Kreatywności natomiast zawsze pomaga wiedza, stąd warto zapoznać się z projektem „Standardów dostępności budynków dla osób z niepełnosprawnościami mając na uwadze koncepcję uniwersalnego projektowania”. Ale o tym w następnym artykule…